Maatwerk in natuursteen

Afgelopen week werd in het zuiden van het land carnaval gevierd. In Venlo, waar het hart van Nibo Stone is gevestigd, regeerde die dagen de prins van Vastelaovendgezelschap Jocus over de stad. De Jocus bestaat al sinds 1842 en is daarmee de oudste, nog bestaande carnavalsvereniging van Nederland. Het symbool voor de vereniging is een haan, waarvan een groot bronzen standbeeld op de Markt tegenover het stadhuis van Venlo staat te pronken.

Foto: Jocushaan door fotograaf Jos Saris

Een paar dagen voordat het feestgedruis zou losbarsten, werd het carnavalssymbool echter van zijn natuurstenen sokkel gereden. Dat dit zo vlak voor Vastelaovend gebeurde, was natuurlijk wel heel vervelend. Nibo Stone bood aan de sokkel van ruim 2 meter te repareren. De sokkel bleek onherstelbaar beschadigd, zodat besloten werd een nieuwe te maken.

foto: Omroep Venlo

Het was niet de eerste keer dat de Jocushaan van zijn sokkel werd gereden. In april 2014 gebeurde dit ook. Nibo Stone maakte toen een nieuwe voet. Dat is echt handwerk, want de sokkel en de voet zijn aan vier zijden bewerkt volgens oude ambachtelijke steenhouwerstechnieken.

foto: bouchardehamer

Het middenvlak is behakt met een metalen hamer met punten, een slaghamer of bouchardehamer genoemd. Hierdoor krijgt het oppervlak dicht op elkaar geplaatste putjes. De randen van de sokkel zijn gefrijnd, waardoor gelijkmatige groeven ontstaan.

In dit filmpje wordt het middenvlak behakt met een speciale beitel (een tandijzer) om eventuele onbedoelde patronen uit het gelijkmatige en grillige oppervlak te halen.

Het is dus niet alleen de natuursteensoort, maar zeker ook de afwerking die het uiteindelijk aanzicht van het product bepaalt. Dit kan met behulp van moderne machines, ingeval dat bij gebruikelijke afwerkingen zoals schuren (mat), zoeten (zijdeglans) of polijsten (hoogglans) gebeurt. Of, net als hierboven met de hand, waarmee met speciale hamers en beitels een authentiek voorkomen kan worden verkregen.

Wat dacht je bijvoorbeeld van raamdorpels van natuursteen? Deze vensterbanken aan de buitenkant van je raamkozijn, zijn bedoeld om regenwater buiten het muurvlak af te voeren en ervoor te zorgen dat er geen regenwater onder je kozijn kan komen. Als je kiest voor een massieve raamdorpel met een gefrijnde voorzijde (zie foto hierboven) heb je niet alleen een praktische, maar ook een esthetische oplossing. Dit frijnen kan machinaal gebeuren (de mechanische frijnslag) of nog op ambachtelijke wijze met hamer en beitel voor een nog authentieker effect. Soms worden op de uiteinden van de raamdorpel twee blokken bevestigd die in het raamkozijn overlopen. Je ramen krijgen dan meteen een mooie historische uitstraling zoals die van een oude herenhuis of nostalgische boerderijhoeve.

De raamdorpels kun je combineren met deurdorpels en raam- en deuromlijstingen, die belangrijke stijlelementen aan de gevel vormen en de ingang van het pand accentueren. Bovendien zorgt de omlijsting voor een goede en duurzame aansluiting van de deur of het raam en het metselwerk rondom. Deur- en raamomlijstingen kunnen rijk versierd worden, zoals in de 17e en 18e eeuw veel werd toegepast. Maar ook in de hedendaagse architectuur kunnen de strakkere en sobere ontwerpen een waardevolle toevoeging zijn aan het gebouw.

Helemaal authentiek maak je je huis als je de raamdorpels en deuromlijstingen combineert met een dakrandafwerking, schoorsteenplaat en gevelstenen in dezelfde natuursteensoort. Er zijn verschillende soorten gevelstenen met ieder zijn eigen functie aan het gebouw:

De aanzetsteen is de eerste steen links en rechts in een gemetselde boog en vormt de aanzet. De middelste steen van de boog is de sluitsteen. Ze worden vanwege hun zwaardere belasting maar ook uit decoratief oogpunt, vaak in natuursteen uitgevoerd. De aanzet- en sluitstenen bevinden zich boven een raam, deur of in een nok en voegen een sierlijk element toe aan het ontwerp van een pand.

De hoeksteen is, zoals de naam al zegt, een blok op de hoek van een gebouw. Vroeger had de hoeksteen een constructieve functie, tegenwoordig heeft de steen meestal alleen nog een decoratieve waarde. Soms heeft de hoeksteen een inscriptie of afbeelding en wordt dan ook wel gevelsteen genoemd.

Een gevelsteen is een natuurstenen plaat met een inscriptie of een reliëf en wordt vaak ingemetseld in de voorgevel of op de hoek van een woning of bedrijfspand. Vroeger werden gevelstenen geplaatst omdat er nog geen huisnummering bestond. De gevelsteen maakte duidelijk wie er in het huis woonde of welk bedrijf er was gevestigd. De steen had meestal een boodschap. Soms simpel zoals de naam of een jaartal. Andere keren gaf de steen extra informatie over de geschiedenis, de plaats of de (vroegere) eigenaar van het huis of gebouw. Vaak gebeurde dat met een afbeelding zoals het familiewapen of een symbool. Ook kon er een filosofische gedachte of spreuk op staan. De functie van de gevelsteen is inmiddels overbodig, maar de veelgebruikte traditie is nog steeds populair.

Soms heeft de gevelsteen de functie van een brievenbus. De inmetsel briefplaat kan al dan niet voorzien zijn van een uitstekend schuingekant regelafschot met ingeslepen druipgoot. Ook kan de brievenbus worden voorzien van de naam of het huisnummer.

Qua belettering is er veel mogelijk. Letters kunnen op de steen gestraald worden voor een uniform uiterlijk of men kan kiezen voor een authentieke, handgekapte belettering. Letters kunnen in de steen gehakt worden of juist opgelegd gehakt worden (de steen rondom de letter wordt weggekapt).

De spuwer, ook wel druipsteen genoemd, is een niet-constructief sierelement dat wordt toegepast in combinatie met een rond kozijn in het metselwerk. De spuwer wordt gemaakt om hemelwater af te voeren en zorgt ervoor dat het water niet direct langs de gevel loopt. Hiermee wordt verontreiniging van het onderliggende metselwerk voorkomen (zogenaamde lekstrepen).

Huizen die wat hoger liggen, zijn vaak voorzien van een natuurstenen trap en/of bordes. De trap kan aan de muurzijde worden afgewerkt met een plint, schrobrand of harpstuk. Let bij de keuze van de oppervlakteafwerking dat de trap niet te glad wordt. Wanneer je een gezoete uitvoering mooi vindt, zorg er dan voor dat de traptrede voorzien is van een antislipstrook. Dit kan een ingelijmde rubberen of metalen strip zijn.

Nog mooier is het om op de bovenzijde van de trede een strookje in een contrastrerende bewerking te laten maken, zoals gebouchardeerd of gefrijnd. Of je kiest voor een ruwere afwerking van de hele trap zoals gestraald of gebrand. Hierdoor zijn de treden direct minder glad en zorgen voor meer grip. De trapneus kan recht worden afgewerkt met een facetrand of rond worden afgewerkt (de zogenaamde bullnose). Bij buitentrappen kan de trapneus aan de onderzijde voorzien worden van een waterholletje, zodat de waterdruppels eraf vallen.

Zoals je ziet zijn er veel mogelijkheden om je huis met natuursteen te verfraaien. Wil je meer weten, lees dan ook eens onze brochure "Maatwerk a la Carte".